نسبت کفایت سرمایه و لیست بانک‌های ناتراز در سال ۱۴۰۴

ناترازی بانک‌ها به یکی از چالش‌های مهم اقتصاد ایران تبدیل شده است؛ پدیده‌ای که از موسسه ثامن تا برخی بانک‌های بزرگ کشور را درگیر کرده و می‌تواند اعتماد عمومی به نظام بانکی را تهدید کند. در این گزارش، مفهوم ناترازی بانکی، انواع آن، تجربه‌های جهانی و داخلی، نقش بانک مرکزی، وضعیت کنونی بانک‌های ناتراز و جزئیات صندوق ضمانت سپرده‌ها را بررسی می‌کنیم.

به گزارش میربانکی، اصطلاح «ناترازی بانک‌ها» در سال‌های اخیر به یکی از پرتکرارترین کلیدواژه‌های اقتصادی کشور تبدیل شده است. اما ناترازی دقیقاً چیست و چرا باید نگران آن باشیم؟

ناترازی زمانی رخ می‌دهد که دخل و خرج بانک با هم هماهنگ نباشد. بانک‌ها پول سپرده‌گذاران را برای وام‌دهی یا سرمایه‌گذاری استفاده می‌کنند. اگر بازگشت این سرمایه‌ها به اندازه‌ای نباشد که بتوانند سود سپرده‌ها را پرداخت یا اصل پول را بازگردانند، بانک وارد بحران ناترازی می‌شود.

انواع ناترازی بانکی

ناترازی نقدینگی: بانک پول نقد کافی برای پاسخگویی به سپرده‌گذاران ندارد.

ناترازی دارایی و بدهی: بدهی‌ها از دارایی‌ها بیشتر می‌شود.

ناترازی درآمد و هزینه: هزینه‌هایی مثل سود سپرده بیشتر از درآمدهایی مثل سود وام می‌شود.

یکی از شاخص‌های کلیدی برای شناسایی ناترازی، نسبت کفایت سرمایه (CAR) است که در ایران حداقل باید ۸ درصد باشد، در حالی که استانداردهای جهانی گاهی تا ۱۶ درصد را الزامی می‌دانند.

ناترازی در جهان؛ خط قرمز کجاست؟

در سطح بین‌المللی، بانک‌ها باید مقرراتی مانند باسل ۳ را رعایت کنند. این مقررات حداقل نسبت کفایت سرمایه را بین ۱۰.۵ تا ۱۲ درصد تعیین کرده است. اگر بانکی بیش از حد از این استاندارد فاصله بگیرد، نهاد ناظر (مثل بانک مرکزی) وارد عمل می‌شود.

ورشکستگی بانکی زمانی رخ می‌دهد که بانک نتواند تعهدات خود را انجام دهد. در این شرایط معمولاً ادغام، انحلال یا تزریق نقدینگی در دستور کار قرار می‌گیرد. سپرده‌گذاران نیز تا سقف مشخصی بیمه هستند.

صندوق ضمانت سپرده‌ها؛ سپر امنیتی سپرده‌گذاران

در ایران، صندوق ضمانت سپرده‌ها تحت نظارت بانک مرکزی فعالیت می‌کند و از سال ۱۳۹۳ آغاز به کار کرده است. این صندوق تا اردیبهشت ۱۴۰۴، فقط ۱۰۰ میلیون تومان از سپرده هر فرد را تضمین می‌کرد، اما اکنون این سقف به ۴۰۰ میلیون تومان افزایش یافته است.

یعنی در صورت ورشکستگی یک بانک، تا این مبلغ فوراً به سپرده‌گذار پرداخت می‌شود و باقی پول پس از تصفیه دارایی‌های بانک بازگردانده خواهد شد.

تکلیف سپرده‌های ارزی چیست؟

بانک مرکزی در سال ۱۳۹۶ تضمین داد که سپرده‌های ارزی به‌صورت همان ارز و نه معادل ریالی بازپرداخت شود، به‌خصوص اگر به شکل اسکناس واریز شده باشد. سود این سپرده‌ها نیز ارزی پرداخت می‌شود.

نمونه داخلی ناترازی؛ ماجرای موسسه ثامن

مؤسسه اعتباری ثامن‌الحجج یکی از بزرگ‌ترین نمونه‌های ناترازی بانکی در ایران بود. این مؤسسه با وعده سودهای غیرواقعی تا ۳۰ درصد، شبیه طرح‌های پانزی عمل می‌کرد. وقتی بحران علنی شد، بانک مرکزی برای نجات سپرده‌گذاران وارد عمل شد اما هزینه سنگینی به اقتصاد کشور وارد شد.

لیست بانک‌های ناتراز در سال ۱۴۰۴

به گفته معاون نظارت بانک مرکزی، در سال ۱۴۰۱ تنها ۷ بانک ایرانی نسبت کفایت سرمایه بالای ۸ درصد داشتند، اما این رقم در ۱۴۰۳ به ۱۳ بانک رسیده و پیش‌بینی می‌شود تا پایان ۱۴۰۴ به ۱۶ بانک برسد.

بر اساس گزارش‌ها، بانک‌هایی مانند بانک آینده، بانک دی، ایران‌زمین، بانک شهر و بانک سرمایه همچنان نسبت سرمایه منفی دارند.

نقش بانک مرکزی در کنترل ناترازی

بانک مرکزی با نظارت مالی، الزام بانک‌ها به افزایش سرمایه، جلوگیری از پرداخت سود غیرواقعی، ادغام بانک‌های مشکل‌دار و بیمه سپرده‌ها تلاش می‌کند تا از بحران بانکی جلوگیری کند.

چشم‌انداز آینده بانک‌های ایران

ناترازی بانکی یک تهدید جدی برای اقتصاد ایران است، اما با اقدامات نظارتی، شفافیت و اصلاح ساختار، می‌توان این مشکل را کنترل کرد. تجربه‌هایی مانند موسسه ثامن نشان می‌دهد که تأخیر در اقدام، هزینه‌های جبران‌ناپذیری خواهد داشت.